Vay ngang hàng (P2P lending) đã trở thành một trong những xu hướng nổi bật trong lĩnh vực tài chính số, thu hút sự quan tâm của cả người tiêu dùng và các doanh nghiệp tài chính. Tuy nhiên, cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin và internet, hoạt động này cũng đối mặt với nhiều thách thức, đặc biệt là về mặt quản lý và pháp lý. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng đã nhấn mạnh rằng, sự thiếu hụt một hành lang pháp lý rõ ràng cho hoạt động này đang gây ra nhiều vấn đề nghiêm trọng. Do đó, việc xây dựng một khung pháp lý vững chắc là điều cấp thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của P2P lending tại Việt Nam.
Vay ngang hàng: Khái niệm và thực trạng
Vay ngang hàng, hay còn gọi là P2P lending, là mô hình cho vay mà trong đó các cá nhân hoặc doanh nghiệp có nhu cầu vay tiền có thể trực tiếp tiếp cận với các nhà đầu tư thông qua các nền tảng trực tuyến mà không cần qua trung gian ngân hàng hay tổ chức tài chính. Mô hình này được đánh giá là có thể giúp đơn giản hóa quy trình vay vốn, đồng thời mở ra cơ hội tiếp cận nguồn tài chính cho những người không đủ điều kiện vay ngân hàng truyền thống.
Thực trạng vay ngang hàng tại Việt Nam
Tại Việt Nam, P2P lending đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây, đặc biệt là với sự ra đời của nhiều nền tảng cho vay online. Người dân có thể dễ dàng vay tiền qua các ứng dụng (app) hoặc website chỉ với vài cú click chuột và vài giấy tờ cơ bản. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho những người cần vay tiền nhanh, đặc biệt là những đối tượng yếu thế như người lao động ở nông thôn hoặc những người không có lịch sử tín dụng rõ ràng.
P2P lending đã phát triển mạnh mẽ trong những năm gần đây
Tuy nhiên, sự thiếu kiểm soát và không có hành lang pháp lý rõ ràng đã khiến nhiều nền tảng P2P lending trở thành môi trường cho các hoạt động tín dụng đen đội lốt. Người vay thường bị “bẫy” bởi các khoản vay với lãi suất cắt cổ, và sau đó phải đối mặt với các biện pháp thu hồi nợ đe dọa từ các tổ chức tín dụng không chính thống.
Khung pháp lý cho vay ngang hàng: Sự cần thiết từ thực tiễn
Theo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng, việc thiếu một hành lang pháp lý cho hoạt động P2P lending đã dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng, từ việc phát sinh tín dụng đen cho đến các hành vi lừa đảo tài chính. Các vụ án liên quan đến hoạt động cho vay qua app với quy mô hàng ngàn tỷ đồng đã gây ra thiệt hại lớn cho người dân và tạo ra mối lo ngại về an ninh tài chính.
Cũng theo bà Hồng, mặc dù về lý thuyết, P2P lending có thể hỗ trợ phổ cập tài chính và giúp những người khó tiếp cận được với các nguồn vốn, nhưng trên thực tế, hoạt động này tiềm ẩn nhiều rủi ro và có thể gây bất ổn xã hội nếu không được quản lý chặt chẽ. Việc xây dựng một khung pháp lý cho hoạt động vay ngang hàng vì thế không chỉ là một nhu cầu cấp bách mà còn là một yêu cầu tất yếu để đảm bảo sự ổn định và minh bạch cho thị trường tài chính.
Cơ chế thử nghiệm (Sandbox)
Để giải quyết các vấn đề về pháp lý và kiểm soát rủi ro trong hoạt động P2P lending, nhiều chuyên gia trong ngành đề xuất việc triển khai cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox). Đây là một khung pháp lý đặc biệt, cho phép các doanh nghiệp Fintech thực hiện các mô hình kinh doanh mới trong môi trường thử nghiệm với sự giám sát của các cơ quan chức năng.
Theo ông Trần Thế Vĩnh, CEO của Tima, việc triển khai sandbox không chỉ giúp thanh lọc thị trường mà còn loại bỏ các công ty trá hình, bảo vệ quyền lợi của cả nhà đầu tư và người vay. Ông nhấn mạnh rằng, với dân số trẻ và tiềm năng công nghệ lớn, Việt Nam đang đứng trước cơ hội để P2P lending phát triển mạnh mẽ, nhưng để điều đó thành hiện thực, cần có sự giám sát chặt chẽ từ phía Nhà nước.
Cơ hội của P2P Lending
Một trong những lợi thế lớn nhất của P2P lending là khả năng giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa, cũng như những người không có khả năng vay ngân hàng, tiếp cận được nguồn vốn. Đặc biệt là tại các khu vực nông thôn, nơi mà dịch vụ tài chính truyền thống chưa thực sự phát triển, P2P lending có thể trở thành một công cụ hữu hiệu để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.
Ngoài ra, với sự phổ cập của internet và smartphone, việc tiếp cận các dịch vụ tài chính qua các nền tảng online trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Điều này không chỉ mở ra cơ hội vay vốn cho những đối tượng khó khăn mà còn giúp nâng cao nhận thức về các sản phẩm tài chính số cho người dân.
Thách thức trong việc quản lý và giám sát
Mặc dù có nhiều tiềm năng, nhưng P2P lending cũng đặt ra không ít thách thức cho các cơ quan quản lý. Như đã đề cập, việc thiếu một hành lang pháp lý rõ ràng đã dẫn đến sự lạm dụng mô hình này cho các hoạt động tín dụng đen và lừa đảo. Các ứng dụng cho vay trực tuyến không tuân thủ các quy định tài chính thường khiến người vay rơi vào vòng xoáy nợ nần và bị đe dọa bởi các biện pháp thu hồi nợ không hợp pháp.
P2P lending cũng đặt ra không ít thách thức cho các cơ quan quản lý
Ông Trần Việt Vĩnh, Chủ tịch HĐQT Gomin Corp và Tổng giám đốc Fiin Credit, nhấn mạnh rằng, cần có sandbox cho P2P lending để ngăn chặn các hoạt động tín dụng đen, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và đảm bảo an ninh mạng. Một cơ chế thử nghiệm có kiểm soát sẽ giúp chính phủ đánh giá được những rủi ro tiềm tàng, đồng thời mở đường cho sự phát triển hợp pháp và bền vững của mô hình này.
Giải pháp và đề xuất cho tương lai
Để đảm bảo sự phát triển bền vững của P2P lending, việc xây dựng một hành lang pháp lý chặt chẽ là điều không thể thiếu. Thống đốc Ngân hàng Nhà nước cho biết, trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước sẽ phối hợp với các bộ, ngành để ban hành khung pháp lý cho P2P lending, bao gồm các biện pháp chế tài nhằm xử lý các vi phạm.
Cơ chế này cần được thiết kế sao cho vừa bảo vệ quyền lợi của người vay và nhà đầu tư, vừa đảm bảo an toàn tài chính và an ninh mạng. Đặc biệt, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các công ty P2P lending và các tổ chức tài chính để kiểm soát rủi ro tín dụng, cũng như bảo vệ dữ liệu người dùng.
Ngoài việc hoàn thiện khung pháp lý, việc nâng cao nhận thức của người dân về P2P lending và các rủi ro liên quan cũng là yếu tố quan trọng. Những chương trình giáo dục tài chính cần được triển khai để giúp người dân hiểu rõ về các mô hình cho vay trực tuyến, từ đó tránh rơi vào các cạm bẫy tín dụng đen.
Ông Lê Minh Hải, CEO Tienngay.vn, cho rằng cần có sự truyền thông đúng đắn và công khai về P2P lending để người dân có thể nhận diện được các doanh nghiệp hoạt động hợp pháp, đồng thời tránh được những rủi ro lừa đảo.
Tổng kết
Vay ngang hàng, với tiềm năng phát triển mạnh mẽ, đã mở ra nhiều cơ hội cho người dân và doanh nghiệp Việt Nam. Tuy nhiên, để đảm bảo sự phát triển bền vững và hạn chế các rủi ro tiềm ẩn, việc xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát là vô cùng quan trọng. Trong tương lai, P2P lending sẽ không chỉ là một công cụ tài chính mới mà còn góp phần thúc đẩy sự phát triển của nền kinh tế số nếu được quản lý và vận hành đúng cách.
About The Author
