Cho vay ngang hàng (P2P Lending) là mô hình tài chính mới mẻ nhưng đang phát triển mạnh mẽ tại Việt Nam. Được hiểu đơn giản, đây là hình thức cho vay mà các cá nhân hoặc tổ chức có thể trực tiếp vay và cho vay tiền mà không cần thông qua các tổ chức tài chính trung gian như ngân hàng
Hiểu đúng về hình thức cho vay ngang hàng (P2P Lending) tại Việt Nam
Tại Việt Nam, do sự thiếu hiểu biết của người dân về mô hình này, P2P Lending thường bị hiểu nhầm và gộp chung với các hình thức vay qua ứng dụng di động hoặc trang web.
Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra nhận định rằng, các đơn vị cung cấp dịch vụ P2P Lending chỉ hoạt động như một sàn giao dịch kết nối giữa người vay và người cho vay, đồng thời thu phí dịch vụ từ các giao dịch này. Tuy nhiên, thực tế hiện nay cho thấy rằng có nhiều công ty đã lợi dụng mô hình này để thực hiện các hành vi lừa đảo, gian dối, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người tiêu dùng.
Thực trạng và nguy cơ của P2P Lending tại Việt Nam
Từ năm 2016 đến nay, số lượng các công ty fintech, bao gồm cả các đơn vị cung cấp dịch vụ P2P Lending, đã tăng nhanh chóng tại Việt Nam. Theo Ngân hàng Nhà nước, từ khoảng 40 công ty vào cuối năm 2016, con số này đã tăng lên đến 200 công ty ở thời điểm hiện tại. Điều này cho thấy tiềm năng phát triển mạnh mẽ của ngành công nghệ tài chính tại Việt Nam, nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức về mặt quản lý và kiểm soát.
Một trong những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến P2P Lending là việc một số công ty lừa đảo, hứa hẹn lợi nhuận và lãi suất cao để chiếm đoạt tiền của nhà đầu tư hoặc lừa dối người vay về các điều kiện vay và lãi suất. Những thỏa thuận giữa các bên tham gia trong mô hình P2P Lending thường thiếu tính pháp lý rõ ràng, không có cơ chế giám sát chặt chẽ, dẫn đến những rủi ro và tranh chấp không đáng có.
Thực trạng và nguy cơ của P2P Lending tại Việt Nam
Ngân hàng Nhà nước cũng thừa nhận rằng họ đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong việc quản lý các công ty fintech này. Hiện tại, chưa có một khung pháp lý toàn diện nào để điều chỉnh hoạt động của các công ty P2P Lending, khiến cho việc quản lý gặp nhiều khó khăn và tiềm ẩn nhiều rủi ro. Việc thiếu quy định pháp lý cụ thể cũng có thể dẫn đến những hệ lụy tiêu cực, ảnh hưởng đến sự cạnh tranh công bằng, ổn định tài chính, an ninh mạng và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.
Những biến tướng của mô hình cho vay ngang hàng
Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, mô hình P2P Lending có thể đóng vai trò hỗ trợ các ngân hàng trong việc cung cấp các khoản vay dưới chuẩn – những khoản vay mà ngân hàng khó có thể đáp ứng do phải tuân thủ các quy định nghiêm ngặt theo Luật các tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo rằng, nếu không được quản lý chặt chẽ, P2P Lending có thể biến tướng thành hình thức cho vay nặng lãi, không khác gì tín dụng đen.
Một số công ty đã lợi dụng mô hình này để huy động vốn và cho vay trực tiếp, thay vì chỉ đứng ở giữa để kết nối người vay và người cho vay như đúng nghĩa của P2P Lending. Điều này tạo ra tình trạng lẫn lộn giữa P2P Lending và các tổ chức tín dụng, dẫn đến việc áp dụng lãi suất cao “cắt cổ” đối với người vay, gây áp lực và có thể dẫn đến chiếm đoạt tài sản của người vay khi họ không thể trả nợ.
Ông Hiếu đề nghị rằng, trong quá trình xây dựng cơ chế thử nghiệm cho P2P Lending, cần phải chọn lọc kỹ lưỡng các công ty tham gia. Các công ty này cần phải tuân thủ đúng bản chất của mô hình P2P Lending, chỉ hoạt động như đơn vị kết nối giữa người vay và người cho vay, đồng thời phải có địa chỉ rõ ràng và vốn điều lệ nhất định để đảm bảo uy tín và trách nhiệm.
Vai trò và tiềm năng của P2P Lending trong hạn chế tín dụng đen
Theo ông Phạm Xuân Hòe, nguyên Phó Viện trưởng Viện Chiến lược Ngân hàng, P2P Lending có thể góp phần hạn chế tín dụng đen, nhưng chỉ ở mức độ khiêm tốn. Điều này bởi vì P2P Lending thường chỉ phổ biến tại các khu vực có hạ tầng mạng phát triển, và người cho vay cũng cần cân nhắc kỹ lưỡng về người vay, bao gồm khả năng trả nợ và thu nhập của họ. Mặc dù vậy, P2P Lending vẫn có thể đáp ứng nhu cầu vay vốn đột xuất cho các khoản tiền nhỏ, phục vụ nhu cầu cấp thiết của một số đối tượng, đặc biệt là người trẻ.
Ông Hòe nhấn mạnh rằng, để hạn chế rủi ro cho cả người vay và người cho vay, cần có sự quản lý chặt chẽ đối với hoạt động của các công ty P2P Lending. Một trong những biện pháp quản lý quan trọng là quy định hạn mức cho vay, vì các bên tham gia thường không gặp nhau trực tiếp mà chỉ trao đổi thông tin qua môi trường công nghệ. Điều này đòi hỏi cần có một cơ chế giám sát, chẳng hạn như việc Ngân hàng Nhà nước quản lý dữ liệu thông qua máy chủ kết nối trực tiếp với các sàn giao dịch của các công ty P2P Lending.
Bài học từ Trung Quốc và tầm quan trọng của quản lý chặt chẽ
Cách đây vài năm, khoảng 2.000 công ty P2P Lending tại Trung Quốc đã bị vỡ nợ, gây ra thiệt hại lớn cho hàng triệu người dân, thậm chí có những trường hợp tự tử vì mất sạch tài sản. Điều này là một bài học đáng giá cho Việt Nam trong việc quản lý hoạt động của các công ty cho vay ngang hàng. Việc để các công ty này hoạt động mà không có sự giám sát chặt chẽ có thể dẫn đến những hệ lụy nghiêm trọng, không chỉ đối với các cá nhân tham gia mà còn đối với toàn xã hội.
Ngoài ra, ông Hòe cũng cho rằng, mặc dù cho vay ngang hàng có thể cung cấp thêm một kênh tiếp cận vốn cho người dân, nhưng kênh tín dụng chính thức từ các ngân hàng và tổ chức tài chính vẫn đóng vai trò quan trọng và chủ yếu trong việc cung cấp vốn cho nền kinh tế. Hệ thống ngân hàng chính sách xã hội, quỹ tín dụng nhân dân và các tổ chức tài chính vi mô cũng đã phủ sóng đến tận các xã, bản, giúp người dân tiếp cận vốn dễ dàng hơn.
Hướng đi tương lai và giải pháp quản lý cho vay ngang hàng tại Việt Nam
Việt Nam cần xây dựng một khung pháp lý rõ ràng và toàn diện để điều chỉnh hoạt động của các công ty P2P Lending, nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng và đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành công nghệ tài chính. Các quy định về hạn mức cho vay, cơ chế giám sát, quản lý dữ liệu và xử lý tranh chấp cần được thiết lập rõ ràng, đảm bảo tính minh bạch và công bằng cho tất cả các bên tham gia.
Ngoài ra, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý nhà nước, các tổ chức tài chính và các công ty P2P Lending để đảm bảo rằng mô hình này phát triển đúng hướng, phục vụ lợi ích của cộng đồng và đóng góp vào sự phát triển kinh tế của đất nước.
Lời kết
Tóm lại, mặc dù cho vay ngang hàng là một mô hình tài chính mới mẻ và tiềm năng tại Việt Nam, nhưng nó cũng đặt ra nhiều thách thức và rủi ro cần được quản lý chặt chẽ. Với sự phát triển của công nghệ và nhu cầu vốn ngày càng tăng, việc xây dựng một khung pháp lý phù hợp và các biện pháp quản lý hiệu quả sẽ là chìa khóa để P2P Lending phát triển bền vững và mang lại lợi ích thực sự cho người dân và nền kinh tế.
About The Author
